Iako Longjir na prvi pogled djeluje kao sasvim običan grad u Norveškoj, sve je drugo samo nije običan. Od 2368 stanovnika, koliko je imao po popisu 2019. godine, skoro 500 su studenti, a turizam je glavni izvor prihoda građana.
Grad Longjir nalazi se na ostrvu Špicbergen, najvećem i jedinom naseljenom ostrvu arhipelaga Svalbard, koji je na pola puta između obale Norveške i Sjevernog pola. Zbog polarnih medvjeda koji žive na njemu, nigdje se ne ide bez puške, a zbog neobičnih uslova koji tamo vladaju, na ovom ostrvu nije dozvoljeno umrijeti.
To nije bilo pravilo oduvijek, ali je španska groznica uticala da to postane imperativ.
Prije nešto više od 100 godina, 24. septembra 1918. u ovaj grad je stigao brod “Forsete”, koji je sa sobom dovezao nekoliko ribara i radnika koji su tražili posao u lokalnim rudnicima uglja, koji su tada bili jedini razlog zbog kog je ovo udaljeno ostrvo naseljeno.
Kada je brod prispio u luku, stanovnici su saznali da sa sobom nosi loše vijesti. Tokom trodnevne plovidbe među putnicima se raširila teška bolest, pa su mnogi od njih hitno prebačeni u lokalnu bolnicu. Sedam muškaraca je umrlo u roku od dvije nedjelje, nakon čega su sahranjeni na obližnjem groblju.
Ispostavilo se da je bolest koja se brzo širila zapravo španski grip, koji je od jeseni te godine do proljeća 1919. odnio između 50 i 100 miliona života.
Zemlja na kojoj je sagrađen Longjir je permafrost, zona trajnog leda i snijega, pa čak i ljeti sadrži sloj u kom voda ostaje zaleđena.
Pemrafrost nije idealno zemljiše za sahranjivanje mrtvih, pošto zbog širenja i skupljanja zaleđenih tečnosti leševi poslije nekog vremena mogu da isplivaju na površinu, a pošto ledena klima sprečava raspadanje tijela, ostaci umrlih mogu da ostanu sačuvani decenijama.
Zbog toga su vlasti u Longjiru odlučile da poslije incidenta sa španskim gripom prekinu sa ovom praksom. Od tada se niko ne sahranjuje na Špicbergenu, a pošto alternativni načini za uklanjanje mrtvih ne postoje, vlasti se trude da na ostrvu niko ne umre.
Ukoliko ste smrtno bolesni ili ranjeni, hitno vas prebacuju brodom ili avionom u Norvešku, a ako neko umre, od posledica napada polarnog medvjeda ili u lavini, takođe ne može da se sahrani na ostrvu.
Korisni vremenski uslovi
Grupa kanadskih ljekara, geologa i arheologa došla je u Longjir krajem devedesetih godina kako bi iskopala tijela sedam muškaraca koji su umrli 1918. od španske groznice. Njih nije zanimalo da li je led očuvao tijela, nego da li je uspio da sačuva ostatke virusa.
Španski grip je tada bio misteriozna pandemija, pošto je, za razliku od običnog gripa, imao visoku stopu smrtnosti, i to posebno kod mladih i zdravih ljudi. Pošto njegovi uzorci nisu sačuvani dok je pandemija trajala, stručnjaci su se plašili da bi mogao ponovo da izbije i da nas zatekne nespremne.
Ova ekspedicija je bila djelimično uspješna, ali kako su i u drugim krajevima svijeta organizovane potrage za zaleđenim ostacima virusa, genetski niz španskog gripa konačno je rekreiran 2005. godine na osnovu jedne očuvane žrtve sa Aljaske.
Istraživanjem je utvrđeno da je mutaciju virusa bila smrtonosna za mlade i zdrave jer je izazivala prejaku imunu reakciju organizma koja je dovodila do sakupljanja tečnosti u plućima i blokiranja disajnih kanala.
Ostrvo Špicbergen pokazalo se korisnim i za očuvanje namirnica. U blizini Longjira izgrađeno je Svalbardsko globalno skladište sjemena, gdje se na prostoru od oko 1000 kvadratnih metara čuvaju uzorci sjemena iz cijelog svijeta, koji služe kao rezerva u slučaju globalne katastrofe.
Špicbergen i ostala ostrva Svalbarda tektonski su veoma mirna, a lokacija skladišta je na oko 100 metara iznad nivoa mora, zbog čega je sjeme sigurno i u slučaju rasta nivoa vode uslijed otapanja leda na polovima zbog klimatskih promjena, pa sjemenje na Svalbardu može da ostane očuvano hiljadama godina.
Izvor i foto: Cdm
Tekst objavila: Ljilja Brajković
